„Wczoraj byłaś zła na zielono” – Eliza Kącka z podwójną Nagrodą Nike 2025

 

Każdego roku jesienią oczy miłośników literatury zwracają się ku jednej z najważniejszych polskich nagród literackich — Nagrodzie Nike. To właśnie ona od blisko trzech dekad wskazuje najciekawsze, najbardziej wartościowe i poruszające książki, jakie ukazały się w języku polskim. W 2025 roku jury oraz czytelnicy byli wyjątkowo zgodni — obie nagrody trafiły w ręce Elizy Kąckiej, autorki poruszającej powieści „Wczoraj byłaś zła na zielono”.

To wydarzenie odbiło się szerokim echem w świecie literackim, a książka Kąckiej zyskała opinię jednego z najważniejszych głosów o relacjach, empatii i poszukiwaniu języka porozumienia w codziennym świecie.

---

Życiorys

Eliza Kącka to literaturoznawczyni, badaczka, pisarka i wykładowczyni związana z Uniwersytetem Warszawskim. W roku 2025 została uhonorowana Nagrodą Literacką Nike za książkę „Wczoraj byłaś zła na zielono”.

Na co dzień pracuje w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki UW, w Zakładzie Literatury i Kultury drugiej połowy XIX wieku. Jej dorobek łączy działalność naukową (monografie, eseistyka) z twórczością prozatorską i publicystyczną.

Wśród książek, które wcześniej opublikowała, znajdują się m.in.:

• Elizje (2017)

• Po drugiej stronie siebie (2019)

• Strefa zgniotu (2022)

• Idiomy. Eseje (2023)

• monografie naukowe: Stanisław Brzozowski wobec Cypriana Norwida (2012), Lektura jako spotkanie. Brzozowski – tekst – metoda (2017)
  
  

  

Jej zainteresowania naukowe obejmują m.in. relacje między literaturą a filozofią, figurę Norwida oraz koncepcję tekstu jako spotkania.

W swojej twórczości często podejmuje tematy egzystencjalne, refleksję nad językiem i tożsamością. W książkach osobistych pojawiają się także wątki macierzyństwa i relacji rodzinnych, które stały się istotnym elementem jej najnowszej prozy.

---

Zwycięski utwór: Wczoraj byłaś zła na zielono

Nagrodzona książka Wczoraj byłaś zła na zielono porusza temat relacji matki z córką, która znajduje się w spektrum autyzmu. To opowieść o próbie zrozumienia, o poszukiwaniu wspólnego języka i o miłości, która wymaga uważności, empatii i odwagi.

Jury podkreślało, że utwór jest „lekcją człowieczeństwa”, pozbawioną moralizowania czy emocjonalnego szantażu. To książka, która łączy światy, nie oceniając żadnego z nich, a zarazem daje głos tym, których często nie słychać.

Autorka opisuje codzienność, w której zwykłe gesty i słowa nabierają głębszego znaczenia. Pokazuje, jak literatura może stać się przestrzenią porozumienia tam, gdzie komunikacja jest szczególnie trudna.

Podczas gali Eliza Kącka mówiła, że odbiera nagrodę „jako matka – jedna z wielu – która słyszała ciche krzyki swojego dziecka i własne”, dedykując wyróżnienie wszystkim rodzicom dzieci ze spektrum.

W 2025 roku jej książka zdobyła zarówno Nagrodę Nike, jak i Nagrodę Czytelników, co zdarza się niezwykle rzadko.

---

Finaliści i nominowani Nike 2025

W finale 29. edycji Nagrody Nike znaleźli się:

• Beata Guczalska – Konrad Swinarski. Biografia ukryta

• Ignacy Karpowicz – Ludzi z nieba

• Kora Tea Kowalska – Patrz pod nogi. O zbieraniu rzeczy

• Dorota Masłowska – Magiczna rana

• Tomasz Różycki – Hulanki & Swawole

• Paweł Sołtys – Sierpień

• Eliza Kącka – Wczoraj byłaś zła na zielono

W tym roku wybór jury i czytelników był jednomyślny – obie nagrody trafiły do Elizy Kąckiej. Laureatka otrzymała statuetkę Nike, zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę, oraz nagrodę pieniężną w wysokości 100 tysięcy złotych.

---

Historia Nagrody Literackiej Nike

Nagroda Literacka Nike została ustanowiona w 1997 roku z inicjatywy „Gazety Wyborczej”. Jej celem jest promowanie współczesnej literatury polskiej i wyróżnianie dzieł o najwyższej wartości artystycznej.

Proces przyznawania nagrody przebiega w trzech etapach:

1. W maju ogłaszana jest lista nominowanych tytułów (ok. 20 książek).

2. We wrześniu wybieranych jest siedmiu finalistów.

3. W październiku, podczas uroczystej gali, jury wybiera laureata.

Laureat otrzymuje statuetkę Nike oraz nagrodę pieniężną. Równolegle odbywa się także plebiscyt czytelników „Gazety Wyborczej”, którzy wybierają swojego faworyta – laureata Nike Czytelników.

Wśród dotychczasowych zwycięzców znaleźli się m.in. Czesław Miłosz, Olga Tokarczuk, Wiesław Myśliwski, Andrzej Stasiuk, Mariusz Szczygieł i Zyta Rudzka.

Nagroda Nike jest jednym z najważniejszych wyróżnień literackich w Polsce i często otwiera autorom drogę do szerokiego grona czytelników.

---

Źródła

1. Polskie Radio. Eliza Kącka z Nagrodą Literacką „Nike” 2025 i Nagrodą Czytelników. 6 października 2025. Dostęp: https://www.polskieradio.pl/8/1874/Artykul/3589000

2. Polskie Radio (ang.). Writer Eliza Kącka wins Poland’s Nike literary award. 6 października 2025. Dostęp: https://www.polskieradio.pl/395/7791/Artykul/3589017

3. Uniwersytet Warszawski. Nagroda Literacka Nike dla dr Elizy Kąckiej z UW. 6 października 2025. Dostęp: https://www.uw.edu.pl/nagroda-literacka-nike-dla-dr-elizy-kackiej-z-uw

4. TVN24. Eliza Kącka, autorka książki „Wczoraj byłaś zła na zielono”, laureatką Nagrody Literackiej Nike 2025. 6 października 2025. Dostęp: https://tvn24.pl/polska/eliza-kacka-autorka-ksiazki-wczoraj-bylas-na-zielono-laureatka-nagrody-literackiej-nike-2025-st8684114

5. Onet Wiadomości. Wiemy, kto zdobył Nagrodę Literacką Nike 2025. Podwójne wyróżnienie. 6 października 2025. Dostęp: https://wiadomosci.onet.pl/kraj/wiemy-kto-zdobyl-nagrode-literacka-nike-2025-podwojne-wyroznienie/erxf0h4

6. TOK FM. Nagroda Literacka Nike dla Elizy Kąckiej za książkę „Wczoraj byłaś zła na zielono”. 6 października 2025. Dostęp: https://www.tokfm.pl/kultura/nagroda-literacka-nike-dla-elizy-kackiej-za-ksiazke-wczoraj-bylas-zla-na-zielono

7. Publio.pl. Finaliści Nagrody Literackiej Nike 2025. Wrzesień 2025. Dostęp: https://publio.pl/blog/finalisci-nagrody-nike-2025

8. Gazeta Wyborcza. Historia Nagrody Literackiej „Nike”. Archiwum Wyborczej. Dostęp: https://wyborcza.pl/7,75517,32200020,historia-nagrody.html

9. Wikipedia. Nagroda Literacka Nike. Dostęp: https://pl.wikipedia.org/wiki/Nagroda_Literacka_%E2%80%9ENike%E2%80%9D

10. Znak.com.pl. Nagroda Literacka Nike – zestawienie laureatów i nominowanych. Dostęp: https://www.znak.com.pl/s/nike

Rozmowa z laureatką Nagrody Nike 2025 - Elizą Kącką