Nazwisko artysty uhonorowanego najważniejszym wyróżnieniem w świecie literatury poznaliśmy już po raz sto szesnasty. Decyzją Akademii Szwedzkiej laureatem literackiego Nobla 2023 został Jon Fosse.
W roku ubiegłym literackim Noblem nagrodzono pochodzącą z Francji pisarkę Annie Ernaux. W tym roku wśród faworytów wymieniano przede wszystkim Harukiego Murakamiego, Can Xue, Geralda Murnane’a, Thomasa Pynchona, Ludmiłę Ulicką i Jona Fossego.
Literacka Nagroda Nobla 2023 dla Jona Fossego
120. laureata Literackiej Nagrody Nobla poznaliśmy 5 października 2023 r. Szwedzka Akademia nagrodziła go „za nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz temu, co niewypowiedziane”.
Kim jest Jon Fosse?
Fosse urodził się 29 września 1959 roku w Haugesund. Od lat uważany jest za jednego z najwybitniejszych norweskich dramatopisarzy. Tworzy w języku nynorsk. Debiutował w 1983 roku książką „Czerwone, czarne”. Jego pierwsza sztuka teatralna, „Nigdy się nie rozłączymy”, została wystawiona w roku 1994. Najbardziej znane dramaty autora to „Imię” (1995) i „Dziecko” (1997).
W książkach Fossego najważniejszy jest rytm, a opowieści nie snuje wszechwiedzący narrator. To dialogi i czyny bohaterów odzwierciedlają ich myśli i uczucia. Fosse to minimalista słowa – jego postaci mówią mało i często powtarzają swoje kwestie, a akcja utworów przebiega wolno. Fossego fascynuje zwyczajność i powolność.
Fosse jest również autorem esejów, tomów poezji i książek dla dzieci. Wydane w 1989 roku „Nieskończenie późno” (napisane wraz z Alf-Kåre Bergiem) otrzymało Nagrodę Literacką dla Literatury Dziecięcej w Języku Nynorsk.
Jego dzieła przetłumaczono na ponad 40 języków. Sztuki jego autorstwa wystawiono na ponad 120 scenach na całym świecie. Po polsku ukazały się jego „Sztuki teatralne”. Dramaty Fossego znalazły się ponadto w tomie „Kon(teksty)” i „Suzannah, Austria”. Jedno z jego opowiadań, „Powrót do domu”, znajdziemy zaś w zbiorze „Wolność. Istota bycia człowiekiem”.
We wrześniu 2023 roku nakładem wydawnictwa ArtRage po polsku ukazał się pierwszy i drugi tom opus magnum Fossego – „Septologii”. „Drugie imię. Septologia I-II” zadebiutowało na polskim rynku 21 września.
Polacy z Literacką Nagrodą Nobla
Przyznawana autorom i autorkom za wybitne zasługi w dziedzinie literatury Literacka Nagroda Nobla to jedna z pięciu nagród ustanowionych w testamencie Alfreda Nobla z 1895 roku (obok chemii, fizyki, pokoju oraz fizjologii lub medycyny). Po raz pierwszy przyznano ją sześć lat później, w 1901 roku. Pierwszym, historycznym laureatem najważniejszego literackiego wyróżnienia został francuski poeta Sully Prudhomme. W uzasadnieniu Komitetu Noblowskiego podano, że otrzymał ją za „wybitne osiągnięcia poetyckie, a zwłaszcza za idealizm, doskonałość artystyczną oraz niezwykłe połączenie duchowości i intelektu”.
Literackiego Nobla otrzymało do tej pory pięcioro autorów i autorek z Polski: Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Stanisław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980), Wisława Szymborska (1996) i Olga Tokarczuk (2018). Autorkę „Ksiąg Jakubowych”, ostatnią z polskich noblistek, doceniono, jak podkreślono w laudacji, „za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”.
Polska zajmuje tym samym wysokie szóste miejsce wśród państw, których obywatele najczęściej byli wyróżniani literackim Noblem. Wyprzedzamy tym samym między innymi Rosję, Norwegię, Austrię, Japonię, Danię, Kanadę czy Grecję.
Warto dodać, że w 1978 roku literackim Noblem nagrodzono urodzonego w Polsce Isaaca Bashevisa Singera. Urodzony jako Icek-Hersz Zynger pisarz przyszedł na świat w Leoncinie, we wsi w pobliżu Nowego Dworu Mazowieckiego. Większą część życia spędził jednak w Stanach Zjednoczonych i uznawany jest za pisarza amerykańskiego.
Polsko–amerykańskiego twórcę wyróżniono za „pełną uczucia sztukę prozatorską, która, wyrastając z polsko-żydowskich tradycji kulturowych, porusza jednocześnie odwieczne problemy”.
Laureaci Nagrody Nobla według krajów
Najczęściej nagradzano autorów anglojęzycznych. Do 2022 roku było ich 29. 18-krotnie nagradzano autorów francuskojęzycznych. 14-krotnie zwyciężali z kolei twórcy piszący po niemiecku.
Najwięcej noblistów ma Francja. Francuscy pisarze i pisarki mają na koncie 16 Literackich Nagród Nobla. Drugie miejsce zajmują Stany Zjednoczone ex aequo z Wielką Brytanią – oba kraje doczekały się po 13 noblistów.
[Źródło: https://lubimyczytac.pl/literacka-nagroda-nobla-2023-jon-fosse-laureatem]
Komentarze
Prześlij komentarz