Patroni Roku 2025

 

Patron Roku 2025 to kolejna już edycja inicjatywy mającej na celu uhonorowanie i upamiętnienie osób, wydarzeń lub idei ważnych dla Polski i Polaków. 

W gronie patronów 2025 r. uchwalonych przez Sejm RP znajdują się: Stefan Żeromski, Antoni Słonimski, Olga Boznańska, Kazimierz Sosnkowski, Franciszek Duszeńko, pierwsi królowie Polski oraz bohaterowie z Katynia, Charkowa i Miednoje. 

Senat ustanowił rok 2025 rokiem: ks. prof. Józefa Tischnera, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Władysława Reymonta i Wojciecha Hasa. Senatorowie zdecydowali ponadto, że rok 2025 będzie także Rokiem Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki.

20 listopada obchodzimy 100. rocznicę śmierci Stefana Żeromskiego – wybitnego polskiego pisarza, autora opowiadań, powieści, dramatów i reportaży.

Żeromski był pisarzem głęboko zaangażowanym społecznie i narodowo. Wierzył w doniosłą rolę literatury i pisarzy, w ich odpowiedzialność za kształtowanie poglądów i losu narodu. Został pierwszym prezesem polskiego PEN Clubu i prezydentem Rzeczypospolitej Zakopiańskiej.

"Więc moja ludzkość to Polacy, mój wszechświat – to moja ziemia, a mój Bóg – to ojczyzna z tym wszystkim, co się w tym wyrazie zamyka…"

Autor m.in. Przedwiośnia, Ludzi bezdomnych, Popiołów, Syzyfowych prac i Siłaczki. Czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1921-1924).

15 listopada mija 130 lat od śmierci poety, pisarza, tłumacza i felietonisty, Antoniego Słonimskiego.

Słonimski był współtwórcą kabaretu „Pod Picadorem”, grupy literackiej „Skamander” i ZAIKS-u, a także prezesem Związku Literatów Polskich. Pisał dla czasopismam literackich.

Sprzeciwiał się radykalizmom: nacjonalizmowi, komunizmowi, antysemityzmowi i faszyzmowi. Walczył z przemocą i terrorem państwa. Znany z ciętego, satyrycznego humoru. Jako działacz literacki w PRL bronił wolności słowa i prawa artystów do tworzenia. Ostatecznie sam stał się ofiarą cenzury i propagandy skierowanej przeciwko Żydom w 1968 r.

15 kwietnia przypada 160. rocznica urodzin malarki, Olgi Boznańskiej.

Jej obrazy należą do najważniejszych dzieł polskiego malarstwa modernistycznego i kanonu historii sztuki. Zrobiła dużą karierę artystyczną na arenie międzynarodowej. Jej znakiem rozpoznawczym są portrety psychologiczne. Malowała liczne autoportrety. 

Jej obrazy trafiały na najważniejsze wystawy w licznych miastach Europy. Była uważana za jedną z najważniejszych malarek swoich czasów. Zdobyła wiele prestiżowych nagród, m.in. Grand Prix na wystawie powszechnej w Paryżu. Odznaczona francuską Legią Honorową i orderem Polonia Restituta. Choć wyemigrowała do Paryża, była silnie związana z Polską i polskim życiem artystycznym. 

19 listopada przypada 140. rocznica urodzin gen. Kazimierza Sosnkowskiego, współpracownika Józefa Piłsudskiego, jednego z dowódców wojny polsko-bolszewickiej z 1920 r.

W II Rzeczypospolitej był m.in. ministrem spraw wojskowych i inspektorem armii. Po wybuchu II wojny światowej dowodził obroną przeciwko Niemcom pod Lwowem, a na uchodźstwie został Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych. Nie popierał decyzji o wybuchu Powstania Warszawskiego, jednak następnie krytykował aliantów za brak pomocy powstańcom.

6 kwietnia przypada 100. rocznica urodzin Franciszka Duszeńki – jednego z najwybitniejszych przedwojennych rzeźbiarzy.

Duszeńko w trakcie II wojny światowej należał do Armii Krajowej, a następnie był więźniem obozów koncentracyjnych, co miało duży wpływ na dalszą twórczość artysty. Brał udział w odbudowie Gdańska, pracował jako pedagog i rektor ASP. Jego prace znajdują się w licznych muzeach. Skutecznie przypominają o dramatycznej historii XX w.

Sejm upamiętnił koronację dwóch pierwszych polskich królów: Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta. Koronacja odbyła się 1000 lat temu, w Archikatedrze Gnieźnieńskiej w 1025 r. Sejm postanowił upamiętnić tym samym wszystkich zaangażowanych w budowę państwa polskiego. 

W osiemdziesiątą piątą rocznicę rosyjskiej zbrodni dokonanej na polskich bohaterach w Katyniu, Charkowie, Miednoje, Bykowni i innych nieodkrytych jeszcze miejscach, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia jako patronów roku 2025 wszystkich z blisko 22 tysięcy oficerów i przedstawicieli polskiego państwa pomordowanych na mocy rozkazu Kremla z dnia 5 marca 1940 roku.

W uchwale o ustanowieniu roku 2025 Rokiem Władysława Stanisława Reymonta przypomniano, że w 2025 r. przypada 100. rocznica śmierci tego wybitnego twórcy, laureata Nagrody Nobla z 1924 r. Jak podkreślono, wychowany w wielodzietnej rodzinie nie miał szans na naukę. Stawiając wszystko na jedną kartę, porzucił w październiku 1893 r. pracę na kolei i podjął współpracę z czasopismami, publikował nowele i opowiadania, napisał także „Pielgrzymkę do Jasnej Góry” stawianą adeptom dziennikarstwa za wzór reportażu. Popularność przyniosły mu powieści „Ziemia obiecana”, „Komediantka”, „Fermenty” oraz zbiory nowel. W 1902 r. „Tygodnik Ilustrowany” rozpoczął drukowanie powieści „Chłopi”, a 2 lata później pojawiło się jej wydanie książkowe. „Ta wiejska epopeja stała się najważniejszym wydarzeniem literackim, podziwiano autora za wierne odtworzenie rytmu życia społeczności wiejskiej, za umiejętne łączenie naturalistycznych opisów, a także za niemal impresjonistyczne pokazanie przyrody. Podkreślano dbałość o szczegóły i odrzucenie młodopolskiej egzaltacji” – czytamy w uchwale.  

Senatorowie w uchwale o ustanowieniu roku 2025 Rokiem Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej wyrażają przekonanie o szczególnym znaczeniu dorobku twórczego poetki. Podkreślają, że tomiki z jej wierszami nadal są wznawiane, czytane i tłumaczone m.in. na języki angielski, niemiecki, francuski, włoski, rosyjski, szwedzki, chiński, japoński i hindi, czyniąc z niej, obok Wisławy Szymborskiej, najchętniej przekładaną polską autorkę w historii. Spuścizna „polskiej Safony”, jak nazywał ją Tadeusz Boy-Żeleński, to m.in. 500 wierszy, 20 sztuk teatralnych i 10 słuchowisk radiowych. Jak napisano w uchwale, Pawlikowska-Jasnorzewska nie jest poetką zapomnianą. Jej wiersze wykonywane były jako piosenki, a po jej dramaty sięgają kolejne pokolenia reżyserów teatralnych. Według Wisławy Szymborskiej to poetka, której widzenie świata, pojmowanie miłości jest tak uniwersalne i wyprzedzające epokę, że wzrusza kolejne pokolenia czytelników.

Uchwałę o ustanowieniu roku 2025 Rokiem ks. prof. Józefa Tischnera Izba podjęła, mając na uwadze wybitne osiągnięcia tego jednego z najważniejszych polskich filozofów, duchownych i intelektualistów, w związku z 25. rocznicą jego śmierci. W uchwale podkreślono, że Józef Tischner był aktywnym uczestnikiem życia intelektualnego, cenionym wykładowcą filozofii na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Uważany był też za kapelana „Solidarności”. Jego etyka solidarności, kluczowa w walce z reżimem komunistycznym w Polsce, również dziś umożliwia głębsze zrozumienie moralnych fundamentów demokracji. „W swoich dziełach niejednokrotnie podkreślał potrzebę odpowiedzialności społecznej, dialogu i współpracy, akcentując konieczność budowy społeczeństwa hołdującego wartościom etycznym” – czytamy w uchwale. Podkreślono też, że przez całe życie budował mosty między różnymi środowiskami i nurtami umysłowymi. Jego działalność i dziedzictwo zachowują wartość zarówno w kontekście religijnym, jak i świeckim, a filozofia człowieka i solidarności pozostaje inspiracją w wielu współczesnych debatach. Pozostawił po sobie bogaty dorobek intelektualny, który do dziś inspiruje czytelników do refleksji nad istotą człowieczeństwa, wolności, solidarności i odpowiedzialności.

Senat w uchwale o ustanowieniu roku 2025 Rokiem Wojciecha Jerzego Hasa, w 100. rocznicę urodzin tego reżysera, oddaje mu hołd jako jednemu z najwybitniejszych twórców naszych czasów – filmowcowi, scenarzyście, rysownikowi oraz wieloletniemu wykładowcy i rektorowi Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Jak napisano w uchwale, imponujący dorobek Hasa znany jest miłośnikom kina na całym świecie, a takie filmy jak „Pożegnania”, „Jak być kochaną”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”, „Lalka” czy „Sanatorium pod klepsydrą” trwale wpisały się w historię nie tylko polskiej kinematografii. „Chyba żaden inny polski filmowiec nie jest darzony taką estymą, a pełne podziwu wypowiedzi twórców światowej sławy, takich jak Martin Scorsese, potwierdzają Jego nieprzemijające zasługi i status wybitnego ambasadora polskiej kultury” – czytamy w uchwale. Podkreślono w niej, że Wojciech Has należał do gigantów światowego modernizmu, ale zarazem tworzył filmy arcypolskie, zawsze podejmując dialog z rodzimą mitologią, kompleksami i politycznymi narracjami. Postrzegał bowiem Polskę jako tygiel wielu kultur, języków, doświadczeń historycznych i form artystycznej ekspresji.

Senat podejmując uchwałę o ustanowieniu roku 2025 Rokiem Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki, chce w ten sposób włączyć się w działania zwiększające świadomość zdrowotną Polek i Polaków, promowanie badań profilaktycznych, aktywności fizycznej, zdrowego odżywiania i higieny psychicznej. W uchwale senatorowie zwracają uwagę na wciąż pogarszające się statystyki dotyczące kondycji zdrowotnej społeczeństwa polskiego oraz dynamicznie rosnący odsetek zachorowalności na choroby cywilizacyjne. Równie zatrważające dane dotyczą otyłości, cukrzycy bądź innych chorób, których źródłem jest niezdrowy styl życia. Do tego dochodzi niechęć do poddawania się okresowym badaniom. Jak napisano w uchwale, dlatego niezbędna jest edukacja zdrowotna i większa dbałość o profilaktykę. „Podjęcie uchwały ustanawiającej rok 2025 Rokiem Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki stanowi zarazem wyraz wsparcia dla tych, którzy aktywnie, nierzadko w ramach oddolnych inicjatyw, działają na polu propagowania wiedzy z zakresu zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego” – czytamy w uchwale. Senat wyraża w niej nadzieję, że skoordynowanie ich wysiłków z kampanią społeczną, przedsięwzięciami edukacyjnymi oraz programami profilaktycznymi realizowanymi przez instytucje odpowiedzialne za zdrowie publiczne powinno przyczynić się do zmniejszenia dystansu między naszym krajem a tymi państwami Unii Europejskiej, które notują znacząco niższe statystyki zachorowań na choroby przewlekłe.

[Źródło: https://biblioteka.pl/artykul/Patroni-2025-roku-gotowe-materialy/13212,  https://www.senat.gov.pl/aktualnoscilista/art,16516,patroni-roku-2025.html] 

opracowanie:

Biblioteka Szkolna

mgr Małgorzata Zielińska

mgr Agata Hajdas