Literacka Nagroda Nobla przyznawana jest od 1901 roku. W ostatnich 124 latach przyznano ją 117-krotnie. Najważniejszym i najbardziej prestiżowym literackim laurem wyróżniono w tym czasie 120 osób. Rozbieżność ta wynika z faktu, że siedmiokrotnie nie przyznano nagrody, czterokrotnie zaś – podzielono ją między dwóch twórców.
Wolą Alfreda Nobla było, by nagroda trafiała w ręce osoby, która stworzy „najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym”. W roku ubiegłym nagrodzono nią pochodzącego z Norwegii pisarza Jona Fossego. Przed dwoma laty była to francuska pisarka Annie Ernaux.
W tym roku wśród faworytów wymieniano przede wszystkim Can Xue, Geralda Murnane’a, Anne Carson i Ludmiłę Ulicką. Niemal klasycznie wspominano też goszczących w zestawieniach bukmacherów od lat: Thomasa Pynchona, Ngugiego wa Thiong’o czy Lászla Krasznahorkaiego.
Literacki Nobel 2024 dla Han Kang
Nazwisko 121. laureata literackiego Nobla poznaliśmy 10 października, tuż po godzinie 13, sekretarz Akademii Szwedzkiej Mats Malm ogłosił, że w tym roku Nobel trafił do pochodzącej z Korei Południowej Han Kang. To pierwsza nagrodzona pisarka z tego kraju.
Szwedzka Akademia zdecydowała się wyróżnić ją za „jej intensywną poetycką prozę, która konfrontuje się z traumami historycznymi i odsłania kruchość ludzkiego życia”.
Kim jest Han Kang, laureatka Nobla 2024?
W laudacji autorstwa Andersa Olssona, przewodniczącego Komitetu Noblowskiego, przekazano:
„Han Kang urodziła się w 1970 roku w południowokoreańskim mieście Gwangju, a w wieku dziewięciu lat przeprowadziła się z rodziną do Seulu. Pochodzi z literackiej rodziny; jej ojciec jest cenionym powieściopisarzem. Oprócz pisarstwa poświęcała się także sztuce i muzyce, co widoczne jest w całej jej twórczości literackiej.
Han Kang rozpoczęła karierę w 1993 roku, publikując wiersze w czasopiśmie 문학과사회 („Literatura i Społeczeństwo”). Jej debiutem prozatorskim był zbiór opowiadań 여수의 사랑 („Miłość Yeosu”, tłum. red.) z 1995 roku, po którym szybko nadeszły kolejne publikacje, w tym powieści i opowiadania. Warto wspomnieć powieść 그대의 차가운 손 („Twoje zimne dłonie”, tłum. red.), która wyraźnie odzwierciedla zainteresowanie Han Kang sztuką. Książka ta zawiera rękopis pozostawiony przez zaginionego rzeźbiarza, który obsesyjnie wykonuje odlewy gipsowe kobiecych ciał. Powieść skupia się na ludzkiej anatomii oraz grze pomiędzy osobowością a doświadczeniem, pojawia się też napięcie między tym, co ciało ujawnia, a tym, co ukrywa. „Życie jest płachtą zawieszoną nad przepaścią, a my żyjemy nad nią jak zamaskowani akrobaci” – mówi zdanie pod koniec książki.
Międzynarodowy przełom w karierze Han Kang przyniosła powieść 채식주의자 (2007; „Wegetarianka”, 2021). Książka w trzech częściach ukazuje brutalne konsekwencje decyzji głównej bohaterki, Yeong-hye, o nieprzyjmowaniu mięsa. Jej wybór spotyka się z różnymi reakcjami – jej mąż i autorytarny ojciec stanowczo go odrzucają, a jej szwagier, artysta wideo, eksploatuje ją erotycznie i estetycznie, obsesyjnie skupiając się na jej biernym ciele. Ostatecznie bohaterka trafia do kliniki psychiatrycznej, a jej siostra próbuje ją uratować i przywrócić do „normalnego” życia. Jednak Yeong-hye coraz bardziej pogrąża się w stanie podobnym do psychozy, wyrażając go przez „płonące drzewa”, symbol świata roślinnego, który jest zarówno kuszący, jak i niebezpieczny.
Bardziej fabularną powieścią jest 바람이 분다, 가라 („Wiatr wieje, idź”, 2010) – duża i złożona powieść o przyjaźni i sztuce, w której silnie obecne są żal i tęsknota za przemianą.
Empatia Han Kang wobec ekstremalnych historii życiowych zostaje wzmocniona naładowanym metaforami stylem. 희랍어 시간 („Lekcje greki”, 2023, tłum. red.) to wciągający portret niezwykłej relacji między dwojgiem wrażliwych osób. Młoda kobieta, która po serii traumatycznych doświadczeń traci zdolność mówienia, nawiązuje więź ze swoim nauczycielem greki, który traci wzrok. Z ich wad rozwija się krucha miłość. Książka jest pięknym namysłem o stracie, intymności i fundamentach komunikacji.
W powieści 소년이 온다 (2014; „Nadchodzi chłopiec”, 2020) Han Kang po raz kolejny sięga do wydarzeń politycznych, tym razem odnosząc się do masakry w Gwangju z 1980 roku, w której setki studentów i nieuzbrojonych cywilów zginęły z rąk południowokoreańskiego wojska. Książka ta, konfrontując historię z siłą realistycznego opisu, zbliża się do literatury świadectwa, jednocześnie stając na przekór naszym oczekiwaniom wobec tego gatunku. Pozwala duszom zmarłych oddzielić się od ciał, umożliwiając im oglądanie własnego unicestwienia. Kiedy nieidentyfikowalne ciała nie mogą zostać pochowane, autorka nawiązuje do „Antygony” Sofoklesa.
W 흰 (2016; „Biała Elegia”, 2022) poetycki styl Han Kang ponownie dominuje. Książka to elegia poświęcona osobie, która mogła być starszą siostrą narratorki, ale zmarła kilka godzin po narodzinach. Konstrukcyjnie książka stanowi serię krótkich notatek dotyczących białych przedmiotów, przy czym biel jest tu kolorem żałoby. Jeśli, jak rozważa narratorka, wyimaginowana siostra by żyła, jej samej mogłoby nie być dane przyjść na świat. Książka kończy się słowami adresowanymi do zmarłej: „W tej bieli, we wszystkich tych białych rzeczach, wdycham ostatni oddech, który wypuściłaś”.
Kolejnym godnym uwagi dziełem jest 작별하지 않는다 z 2021 roku („Nie mówię żegnaj”, 2024), które pod względem przedstawiania bólu jest blisko związane z „Białą elegią”. Historia rozgrywa się w cieniu masakry na wyspie Jeju w latach 40. XX wieku, gdzie dziesiątki tysięcy ludzi, w tym dzieci i starcy, zostało rozstrzelanych pod zarzutem kolaboracji. Książka przedstawia wspólny proces żałoby narratorki i jej przyjaciółki Inseon, które, długo po wydarzeniach, niosą ze sobą traumę związaną z katastrofą, która spotkała ich krewnych. Za pomocą precyzyjnych i skondensowanych obrazów nie tylko ukazuje moc, jaką przeszłość ma nad teraźniejszością, ale także niezłomne próby bohaterek wyciągnięcia na światło tego, co wpadło w zbiorową niepamięć, i przekształcenia traumy we wspólny projekt artystyczny. Książka mówi zarówno o najgłębszych formach przyjaźni, jak i o dziedziczonym bólu, w oryginalny sposób balansując między koszmarnymi obrazami snów a skłonnością literatury świadectwa do mówienia prawdy.
Twórczość Han Kang charakteryzuje się podwójnym eksponowaniem bólu – korespondencją między psychicznym a fizycznym cierpieniem, z wyraźnymi nawiązaniami do wschodniej myśli. W 회복 하는 인간 („Odzyskiwanie zdrowia”, tłum. red.) z 2013 roku pojawia się wrzód na nodze, który nie chce się zagoić, oraz bolesna relacja głównej bohaterki i jej zmarłej siostry. Nie ma tu prawdziwego powrotu do zdrowia, a ból jawi się jako fundamentalne doświadczenie egzystencjalne, którego nie można zredukować do przemijającego cierpienia. W powieści takiej jak „Wegetarianka” nie ma prostych wyjaśnień. Akt odbiegający od normy pojawia się nagle i wybuchowo w formie pustej odmowy, a protagonistka milczy. Podobnie jest w opowiadaniu 에우로파 („Europa”, tłum. red.), w którym męski narrator przebrany za kobietę przyciągany jest przez enigmatyczną kobiecą postać, która uwolniła się z niemożliwego małżeństwa. Narrator milczy, gdy jego ukochana pyta: „Gdybyś mógł żyć tak, jak pragniesz, co zrobiłbyś ze swoim życiem?”. Tutaj nie ma miejsca ani na spełnienie, ani na zadośćuczynienie.
W swojej twórczości Han Kang konfrontuje się z traumami historycznymi i zestawami niewidzialnych reguł, a w każdej ze swoich prac ujawnia kruchość ludzkiego życia. Ma wyjątkową świadomość połączeń między ciałem a duszą, żywymi i martwymi, a dzięki swojemu poetyckiemu i eksperymentalnemu stylowi stała się innowatorką we współczesnej prozie”.
.jpg)
od lewej Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz,
Wisława Szymborska, Olga Tokarczuk Foto: PAP/EN
Komentarze
Prześlij komentarz