Biografia
Tadeusz Gajcy pochodził z rodziny robotniczej, jego ojciec był ślusarzem na kolei, matka - położną. Od 1935 roku uczęszczał do Gimnazjum oo. Marianów na Bielanach w Warszawie. Podczas niemieckiej okupacji mieszkał w Warszawie. Kontynuował naukę na tajnych kompletach licealnych zorganizowanych przez oo. marianów w legalnej Miejskiej Szkole Drogowej. Wiosną 1941 roku zdał maturę, po czym rozpoczął studia polonistyczne na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. Pod koniec 1941 roku został członkiem konspiracyjnej organizacji Konfederacja Narodu. Od 1942 roku był reporterem w jej piśmie "Nowa Polska - Wiadomości Codzienne". Działał w kręgu młodych twórców skupionych wokół pisma "Sztuka i Naród" oraz tzw. Ruchu Kulturowego. Debiutował w 1942 roku na łamach "Sztuki i Narodu" wierszem "Wczorajszemu". W 1942 roku został członkiem redakcji, w listopadzie 1943 roku, po śmierci poprzednika - Andrzeja Trzebińskiego, redaktorem. Drukował tam swoje wiersze, fragmenty prozy, artykuły i recenzje (pod pseudonimami Karol Topornicki, Roman Oścień, a także anonimowo).
Należał do AK, współpracował z referatem literackim Podwydziału Propagandy Mobilizacyjnej "Rój" Biura Informacji i Propagandy AK. Uczestniczył w konspiracyjnych wieczorach literackich, na których przedstawiał swoje utwory. W 1942 roku uzyskał II nagrodę w konkursie "Biuletynu Informacyjnego" na marsz żołnierski za wiersz "Uderzenie", w 1943 roku nagrodę "Kultury Jutra" za wiersze "Śpiew murów" i "Rapsod o Warszawie". Brał udział w zorganizowanej przez W. Bojarskego akcji składania kwiatów pod pomnikiem Mikołaja Kopernika 25 maja 1943 roku w 400. rocznicę śmierci uczonego. W 1943 roku zrezygnował z pracy zarobkowej i studiów, poświęcając się całkowicie pracy konspiracyjnej. Wiosną 1943 roku uczestniczył w Kursach Prasowych Sprawozdawców Wojskowych organizowanych przez Biuro Informacji i Propagandy AK.
Po wybuchu powstania walczył na Starym Mieście w grupie szturmowo-wypadowej porucznika Ryszarda (Jerzego Bondorowskiego). Zginął 16 sierpnia 1944 roku przy ulicy Przejazd 1/3 lub 22 sierpnia 1944 roku na terenie Arsenału.
Związany był z Konfederacją Narodu, organizacja skrajnie prawicową, kontynuującą przedwojenną działalność nacjonalistycznego ONR. W swojej publicystyce na łamach "Sztuki i Narodu" głosił poglądy zgodne z linią organizacji i pisma - negację wartości sztuki międzywojennej (z czego wyłączał jednak Czechowicza i Miłosza) i emigracyjnej, podkreślanie dziejowej roli Polski, agitację na rzecz liryki zagrzewającej do boju - jednak prezentował spojrzenie bliższe literackiemu niż ideologicznemu, wykazywał pewne tendencje pojednawcze w stosunku do pisarzy innych orientacji politycznych, a także pewne znaki odżegnywania się od totalistycznej koncepcji literatury i kultury głoszonej przez KN.
Twórczość poetycka Gajcego skupia się w tomach "Widma", "Grom powszedni" (wydanych w podziemiu), wierszach i opowiadaniach publikowanych na łamach "Sztuki i Narodu" oraz utworach pozostawionych w rękopisach (m.in. "Misterium Niedzielne"przedstawiające pełną napięcia atmosferę ostatnich miesięcy 1939 roku w formie ludowej szopki oraz dramat "Homer i Orchidea"). Rozpoczynał od liryki tyrtejskiej, zgodnie z założeniami SiN, jednak w swojej dojrzałej twórczości wypracował własną wizję poezji. Nawiązując do katastrofizmu, głównie Drugiej Awangardy, prezentował jednak jego swoistą wizję - szczególnie nasyconą negatywizmem, spiętrzającą i zagęszczającą obraz apokaliptycznej makabry, a także wprowadzającą elementy groteski. Rzeczywistość ukazywał w wizyjno-symbolicznych obrazach, często posługiwał się konwencją snu dla łączenia elementów realistycznych i baśniowych, obok poematów sięgał do form ballady, bajki, kolędy, piosenki. W tomie "Grom powszedni" przewodnim motywem wierszy stała się myśl o mistycznym sensie ofiary w imię miłości do ludzi i ojczyzny, a kluczowymi kwestiami oswajanie śmierci i wybór pomiędzy nienawiścią i miłością, dokonany ostatecznie na korzyść miłości.
Tadeusz Gajcy uważany jest za najwybitniejszego, obok Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, twórcę pokolenia Kolumbów.
W 2009 r. został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
W kulturze masowej
Tadeusz Gajcy był pierwowzorem Karola Dębowego, bohatera powieści Romana Bratnego Kolumbowie. Rocznik 20.
Postać Gajcego (i jego matki) pojawiała się w edukacji szkolnej poprzez wiersz Czesława Miłosza Ballada (1958): Leży Gajcy.... Polski noblista przywołał też postać Tadeusza Gajcego oraz innych twórców „Sztuki i Narodu” w poemacie Traktat poetycki (III. Duch dziejów – Dwudziestoletni poeci Warszawy).
W 2009 nakładem Muzeum Powstania Warszawskiego ukazała się kompilacja zatytułowana Gajcy!, na której znalazły się utwory współczesnych artystów sceny muzycznej z tekstami poety.
W 2009 w albumie Kalambury zespołu Pustki pojawił się utwór Wiersz o szukaniu.
W 2010 na płycie demo zespołu Forteca pojawił się utwór Przed odejściem. Wybrzmiał on również podczas ostatniego koncertu zespołu 23 listopada 2019 r. w Szczyrku – https://www.youtube.com/watch?v=7LY4ioSvpH8
W 2010 Muzeum Powstania Warszawskiego wydało płytę Gajcy, Szyc, Pierończyk z poezją Tadeusza Gajcego recytowaną przez Borysa Szyca i w interpretacji muzycznej Adama Pierończyka w ramach projektu Gajcy.
W 2016 na płycie Sierpień zespołu Fabryka wydanego nakładem Narodowego Centrum Kultury znalazły dwa utwory do tekstów Tadeusza Gajcego – O nas (jako Modlitwa o nas) i Wezwanie.
Płyta zespołu Contra Mundum W wierszu i boju. 1914–1949 z 2016 zawiera utwory z tekstami Gajcego: Prolog – Śpiew murów, Miłość bez jutra, Do potomnego oraz Epilog – Przed snem.
[Źródło: https://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-gajcy, https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Gajcy]
Komentarze
Prześlij komentarz