Maria Pawlikowska-Jasnorzewska z Kossaków urodziła się 24 listopada 1891 roku w Krakowie, zmarła 9 lipca 1945 roku w Manchesterze. Była poetką i dramatopisarką.
Miłość jest tym głównym pryzmatem, przez który patrzyła na świat, jest motorem życia i głównym elementem jej biografii – mówiła o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej prof. Grażyna Borkowska. Ona zawsze zabiegała o to, żeby w jej życiu była miłość.
Skazana na sztukę
Urodziła się 24 listopada 1891 w Krakowie w artystycznej rodzinie Kossaków. Jej ojcem był Wojciech, a dziadkiem – Juliusz Kossak. Siostrą Marii była pisarka satyryczna Magdalena Samozwaniec.
jako dzieci, Warszawa ok. 1905. Fot: Muzeum Literatury/East News
W jej domu rodzinnym często bywali przedstawiciele polskiej elity intelektualnej i artystycznej, m.in. Henryk Sienkiewicz, Ignacy Jan Paderewski czy Wincenty Lutosławski. Wzrastająca w atmosferze salonu artystycznego Pawlikowska już debiutując w 1922 roku tomikiem "Niebieskie migdały" została doceniona przez krytykę.
To był debiut bardzo udany, Pawlikowska jednym rzutem dołączyła do plejady wybitnych polskich poetów, którzy debiutowali nieco wcześniej i tworzyli grupę Skamandra – mówiła prof. Grażyna Borkowska. – O tyle łatwiej było jej dołączyć do grupy artystycznej, ponieważ pochodziła z artystycznej rodziny Kossaków.
Pawlikowska sporo podróżowała: przebywała we Włoszech, w Północnej Afryce i we Francji. Ciekawość bez wątpienia wzbudzało jej życie prywatne – poetka trzykrotnie wychodziła za mąż oraz nie stroniła od romansów.
Pierwsze trzy tomiki wierszy są przepełnione optymizmem i chęcią do życia, później coraz częściej poetka zwraca uwagę na przemijanie, skłania się także do fascynacji naturą. Zwykle dzieli się twórczość Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej na okres sprzed wojny i po 1939 roku.
To nie było tak, że wydarzenia wojenne Pawlikowska przyjęła, jak naiwne dziecko wychowane w bogatym salonie, które nagle zrozumiało, że ludzie są okrutni, a świat jest przykrym doświadczeniem, z którym się trzeba zmierzyć – podkreślała Borkowska – Wojna potwierdziła to, o czym Pawlikowska już wcześniej wiedziała. Mówiła, że wojna to porządek życia nastawiony na najwyższą godzinę.
Emigracja, choroba
Po wystawieniu sztuki "Baba-Dziwo" we wrześniu 1939 roku Maria Pawlikowska-Jasnorzewska wyjechała do Francji, a potem osiadła w Anglii. Wraz z mężem, oficerem lotnictwa Stefanem Jasnorzewskim zamieszkała w Blackpool, w ośrodku RAF. Wtedy zachorowała na raka, co bez wątpienia odbiło się na jej twórczości.
Poetka, jak tylko odzyskiwała trochę sił i świadomości, próbowała jakoś tę swoją chorobę oswajać, trochę ironizować, dystansować się. – Wierzyła też, trochę naiwnie, że to wszystko nie przedstawia się tak źle, jak mogłoby się wydawać.
Zbiór ostatnich utworów i korespondencji, które są świadectwem pogrążenia Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w bólu i cierpieniu, w latach 50. XX wieku wydał Tymon Terlecki. – Dodatkowym smakiem tej poezji jest to, że te wielkie sprawy i wstrząsająco tragiczne, Pawlikowska ubiera w swoją własną formę elegancko-kobiecą – zaznaczyła prof. Borkowska.
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska zmarła w szpitalu w Manchesterze 9 lipca 1945. – Było w niej coś pociągającego, coś, co sprawiało bardzo pozytywne wrażenie na tych, którzy się z nią stykali – podkreślała prof. Grażyna Borkowska.
Dziś to wrażenie Maria Pawlikowska-Jasnorzewska wywiera nadal, dzięki swojej poezji.
Ciekawostki o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
Była córką słynnego malarza Wojciecha Kossaka.
Jasnorzewska była laureatką prestiżowego Złotego Wawrzynu Akademickiego Polskiej Akademii Literatury.
Wraz z atakiem Niemiec na Polskę musiała emigrować, co związane było z wystawianiem wcześniej jej antynazistowskiej sztuki zatytułowanej „Baba-Dziwo”.
Znajomi i przyjaciele nazywali ją: "nimfa", "syrena", "rusałka", "czarownica z Krakowa", "egzotyczny kwiat".
Julian Tuwim nazwał ją staroświecką młodą panią z Krakowa.
Mówiono, że jest "pierwszą damą Skamandra", choć ani do tego, ani do innego ugrupowania literackiego nie należała.
Nazywano ją także polską Safoną, bo jako pierwsza z polskich poetek śmiało zaznaczyła swoją obecność w sferze liryki miłosnej, zarezerwowanej dotąd dla mężczyzn – dla poetów.
[Źródło: https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/984549,Maria-PawlikowskaJasnorzewska-%E2%80%93-poetka-milosci, https://dzieje.pl/aktualnosci/70-lat-temu-zmarla-w-anglii-poetka-maria-pawlikowska-jasnorzewska]
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
Literackie ciekawostki
Komentarze
Prześlij komentarz