Przejdź do głównej zawartości

180 lat temu urodziła się Eliza Orzeszkowa

Pisarka, publicystka, działaczka społeczna, której powieści dają bogaty obraz życia społecznego epoki, panujących wówczas idei, wierzeń, rozterek i klęsk. Przetłumaczone zostały na blisko 20 języków, szczególną poczytnością cieszyły się przekłady rosyjski i szwedzki.

Życiorys

Eliza Orzeszkowa, z domu Korwin-Pawłowska, urodziła się 6 czerwca 1841 roku w Miłkowszczyźnie. Była pisarką nurtu pozytywistycznego tworząc pod pseudonimem E.O., Bąk, Li...ka i Gabriela Litwinka. Pochodziła z zamożnej rodziny herbu Korwin. Jej ojcem był Benedykt Pawłowski, adwokat, natomiast matką Franciszka Kamieńska. Już w dzieciństwie fascynowała się literaturą, bardzo dużo czytała i w tym też okresie powstały jej pierwsze utwory. Edukację rozpoczęła u sakramentek w Warszawie, tam też poznała Marię Konopnicką. Wyjechała tam wraz z babcią, gdy miała dwanaście lat. W 1855 roku do Warszawy przyjechała także Maria Wasiłowska, która stała się najbliższą przyjaciółką dziewczynki. Wspólnie recytowały zakazane wiersze Mickiewicza. Ich talent zauważył Ignacy Kowalewski, znakomity nauczyciel. W 1857 roku Eliza zakończyła naukę u sióstr i zamieszkała z matką i jej mężem, Widackim, w Grodnie. Mając niespełna siedemnaście lat, 21 stycznia 1858 roku wyszła za mąż za Piotra Orzeszkę, który był dalekim kuzynem ojczyma dziewczyny. Młode małżeństwo zamieszkało w majątku Piotra w Ludwinowie. W roku 1862 Orzeszkowa opuściła dom i wyjechała do stolicy. Pod wpływem patriotycznych kazań rabina Markusa Jastrowa podjęła hasło asymilacji Żydów. Przez okres powstania przebywała ponownie w Ludwinowie, gdzie pomagała powstańcom, między innymi Romualdowi Trauguttowi. Swój udział w powstaniu opisała później w „Gloria victis” („Chwała zwyciężonym”). W 1863 roku mąż Elizy został aresztowany, a w dwa lata później zesłany na Sybir do guberni permskiej. Orzeszkowa nie pojechała z mężem, lecz powróciła do Miłkowszczyzny. Gdy mąż powrócił do Warszawy w wyniku amnestii nie wróciła do niego. W 1869 roku uzyskała unieważnienie małżeństwa. Starała się o nie już w czasie pobytu męża na zesłaniu. W 1870 roku sprzedała majątek rodziców w Miłkowszczyźnie i zamieszkała w Grodnie. W tym czasie powstały utwory o charakterze tendencyjnym: „Marta”, „Pan Graba”, „Meir Ezofowicz”, „Kilka uwag nad powieścią”, „Listy o literaturze”. Następnie Orzeszkowa skierowała się w stronę powieści realistycznej. W tym okresie powstał najsłynniejszy z utworów „Nad Niemnem”. Podjęła się również nowego wyzwania. Napisała kilka nowel, w tym na uwagę zasługuje szczególnie „Dobra pani”, „A...B...C...” oraz „Tadeusz”. W 1894 roku Orzeszkowa wyszła za mąż za Stanisława Nahorskiego. Rozpoczęła też współpracę z tygodnikiem „Bluszcz”. W 1896 roku drugi mąż Elizy zmarł na zawał. W 1904 roku została zgłoszona jej kandydatura do Literackiej Nagrody Nobla, jednak nie otrzymała statuetki. Zmarła 18 maja 1910 roku po ciężkiej chorobie serca. Pochowano ją w Grodnie 23 maja.


Ciekawostki

  • Jej utwory przetłumaczone zostały na blisko 20 języków, szczególną poczytnością cieszyły się przekłady rosyjski i szwedzki.

  • Eliza Orzeszkowa znała się i utrzymywała kontakt z Marią Konopnicką.

  • Orzeszkowa zaangażowała się po stronie rozwiązań demokratycznych jakie miały miejsce przeciwko egoizmowi ziemskich posiadaczy – ku niezadowoleniu jej pierwszego męża, na którym jednak Orzeszkowa wymogła zgodę na prowadzenie szkoły dla dzieci wiejskich.

  • Była w czasie Powstania Styczniowego łączniczką partyzantów, odpowiedzialną za zaopatrzenie powstańców w żywność, przewoziła też Romualda Traugutta.

  • Orzeszkowa zdołała przestudiować literaturę XVIII i XIX wieku – nie tylko piękną, również z dziedziny filozofii, socjologii i ekonomii. Twórczość Johna Stuarta Milla, Herberta Spencera, czy też Henry’ego Thomasa Bucle’a była Orzeszkowej dobrze znana.

Literackie ciekawostki - Eliza Orzeszkowa


oprac.:
mgr Małgorzata Zielińska
mgr Agata Hajdas

Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Zapraszamy do wzięcia udziału w konkursie fotograficznym!

  Z okazji Międzynarodowego Miesiąca Bibliotek Szkolnych Biblioteka Szkolna Zespołu Szkół im. K.K. Baczyńskiego w Dąbrowie Tarnowskiej ogłasza konkurs fotograficzny „Przyłapani na czytaniu”. Konkurs adresowany jest do wszystkich uczniów szkoły. Tematem ocenianych fotografii jest czytanie, a dokładniej osoba „przyłapana” na czytaniu. Na zdjęciu należy uchwycić osoby czytające książki w różnych miejscach i sytuacjach (siebie, rodzeństwo, rodziców lub znajomych). Fotografie należy przesłać w wersji elektronicznej (w plikach jpg lub png) na adres: biblioteka.zsdt@gmail.com.   W e-mailu należy wpisać swoje imię i nazwisko, klasę oraz tytuł pracy.  Dodatkowo należy dołączyć oświadczenia dot. wykorzystania i przetwarzania wizerunku - Załącznik nr 1 do Regulaminu. Termin nadsyłania prac: do  27 października 2023 roku. Zdjęcia konkursowe zostaną udostępnione na profilu Facebook ZS Baczyński Dąbrowa Tarnowska, gdzie będzie można głosować poprzez polubienie. Spośród fotografii z największą liczb

Polecamy nowości książkowe zakupione w ramach NPRCz 2.0!

  Biblioteka Szkolna zakupiła książki w ramach dotacji „Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0. na lata 2021-2025” Priorytet 3. Dzięki uzyskanym środkom finansowym nasze zbiory powiększyły się o 426 pozycji. Zakupiliśmy nowości wydawnicze z zakresu psychologii, rozwoju osobistego, literaturę młodzieżową, literaturę obyczajową, kryminały, fantastykę, książki historyczne oraz uzupełniliśmy lektury szkolne. Poniżej znajduje się pełna lista zakupionych książek. Zachęcamy nauczycieli, rodziców i uczniów do wypożyczania naszych nowych zbiorów! Psychologiczne, motywacja, rozwój osobisty Bątkiewicz-Brożek Joanna "Moja misja trwa. Jezu, Ty się tym zajmij! Część 2 Carnegie Dale "Jak zdobyć przyjaciół i zjednać sobie ludzi" Clear James "Atomowe nawyki. Drobne zmiany, niezwykłe efekty" DeMarco MJ "Unscripted: Życie, wolność, przedsiębiorczość" Goggins David "Nic mnie nie złamie. Zapanuj nad swoim umysłem i pokonaj przeciwności losu" G

Godziny otwarcia Biblioteki Szkolnej

Biblioteka szkolna jest czynna  od poniedziałku do piątku  w godzinach 8:00-16:00.  Zachęcamy do korzystania  z bogatego księgozbioru biblioteki. Uczniowie mogą na miejscu skorzystać nie tylko z wypożyczalni książek, ale również z czytelni. W zbiorach bibliotecznych znajdują się lektury, literatura piękna, nowości wydawnicze oraz literatura z dziedzin: historii, geografii, biologii, pedagogiki, metodyki nauczania, materiały do nauki języków obcych, czasopisma. Biblioteka dysponuje także działem zbiorów audiowizualnych, w którym znajdują się ekranizacje lektur szkolnych, filmy edukacyjne oraz audiobooki.  e-mail:  biblioteka.zsdt@gmail.com Nasza Biblioteka Szkolna - prezentacja